“Udhëzues për mishin dhe nënproduktet e tij, nga blerja deri në konsumin e tyre” 

Mishi është një burim shume i mirë proteinash, acidesh yndyrore, mineralesh dhe vitaminash por nga ana tjetër është një produkt i cili prishet lehtë pasi në kushte të caktuara siguron një mjedis të përshtatshëm për rritjen e mikroorganizmave të ndryshme patogjene.

Përzgjedhja nga konsumatori i mishit apo nënprodukteve te mishit, ruajtja si dhe përgatitja e tij përfshin një sërë faktorësh që lidhen drejtpërdrejtë me sigurinë por edhe me cilësinë e mishit. 

Ky udhëzues vjen në ndihmë të konsumatorit me informacione dhe këshilla për mishin nga momenti i blerjes, deri në konsumin e tij.

Trajtimi i mishit dhe nënprodukteve të ndryshëm, nga momenti i blerjes deri

Në konsumin e tyre

Mishi është një burim i mirë proteinash, acidesh yndyrore, mineralesh dhe vitaminash por nga ana tjetër është një produkt i cili prishet lehtë pasi në kushte të caktuar siguron një mjedis të përshtatshëm për rritjen e mikroorganizmave të ndryshme patogjene.

Disa nga patogjenët bakterialë të cilët lidhen me mishin janë: Salmonella spp., Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Listeria monocytogenes, Clostridium perfringes, Pseudomonas spp etj.

Përzgjedhja nga konsumatori e mishit të freskët për konsumim është e rëndësishëm për vet faktin se kontaminimi i lartë bakterial i mishit mund të shoqërohet me helmime duke pasur ndikim në shëndetin e konsumatorit.

Në tabelën e mëposhtme (Tabela 1) janë paraqitur simptomat që shfaqen gjatë konsumimit të ushqimeve të kontaminuara nga mikroorganizmat patogjenë si dhe masat parandaluese.

Tabela 1. Bakteret patogjene që lidhen me mishin, simptomat dhe masat parandaluese

Faktorët që ndikojnë në kontaminimin mikrobial

Faktorët e kontaminimit mikrobial

Faktorët që ndikojnë në kontaminimin microbial janë: a) flora bakteriale e kafshës; b) kushtet fiziologjike të kafshës para momentit të therjes; c) metoda e therjes dhe mënyra si i largohet gjaku;  ç ) prerje/dëmtime që mund ti bëhen karkasës gjatë rrjepjes; d) shpejtësia e ftohjes së karkasës; dh) Rritja e sipërfaqes së mishit (copëtimi dhe/ose grirja); e) Vetitë kimike të mishit; ë) prania e oksigjenit; f) temperatura; g) Kontaminimi, i cili përfshin higjienën në thertore, mënyrën e të punuarit, pastërtinë e thikave; gj) Kushtet e ruajtjes dhe transportit, në thertore, në markete apo dyqane mishi, deri tek konsumatori.

Tipet e kontaminimit

Kontaminimi kryesor i mishit nga mikroorganizmat ndodh pasi bëhet hapja e karkasës së kafshës. Bakteret mund të kontaminojnë nga traku intestinal (pjesa e brendshme), nodet limfatike, lëkura, materialet e jashtëqitjes, thikat e prerjes etj.

Ruajtja për një kohë të gjatë të mishit në temperaturën frigoriferike (të ftohjes) mund të  çojë në ritjen e numrit të mikroorganizmave psikrotrofike

Kontaminimi që ndodh gjatë operacioneve të prerjes dhe shërbimit është kontaminim që vjen nga duart, makinat e prerjes dhe pajisje të tjera.

Në market thikat dorezat, makinat grirëse etj. mund të shtojnë numrin e mikroorganizmave. Në shtëpi mbajëset frigoriferike që përdoren për të ruajtur mishin shërbejnë si burim ndotje me mikroorganizma psikrotrofik.

Metodat e përcaktimit të cilësisë dhe freskisë së mishit

Metodat e cilësisë së kontrollit të mishit janë të ndryshme duke filluar nga ato më të thjeshta deri tek ato më të avancuarat. Vlen të përmenden:

• Vlerësimi organo-shqisor
• Metodat fizike të testimit
• Analizat kimike
• Ekzaminimet mikrobiale

Vlerësimi i cilësisë së mishit (freskisë) nëpërmjet shqisave bëhet përmes treguesve të mëposhtëm:

• pamjes dhe ngjyrës,
• kosistencës,
• aromës dhe shijes.

Metoda e vlerësimit organo-shqisor dhe pse kërkon pak eksperiencë për të bërë dallimin midis ngjyrës mund të përdoret nga konsumatorët për të bërë zgjedhjen e mishit jo vetëm kur blihet në dyqanet e mishit dhe/ose në market por dhe për të gjykuar më tej rreth gjendjes së cilësisë së tij (I freskët, i dyshimtë, i prishur) në kushtet e ruajtjes në shtëpi.   

Vlerësimi i freskisë së mishit përmes pamjes dhe ngjyrës

Vlerësimi i mishit nga pamja shpeshherë është subjektiv. Dallime bëhen midis mishit pa dhjamë dhe atij me dhjamë si dhe raportit midis sasisë së kockave dhe mishit tul.  Gjatë blerjes mishi nuk duhet të përmbajë gjak dhe/ose lëng si dhe nuk duhet të përmbajë sasi të madhe dhjami.

Ngjyra

Ngjyra natyrale e mishit të freskët me përjashtim të mishit të pulës ka ngjyrë të kuqe në vishnjë deri në vjollcë.  Ky ndryshim në ngjyrë shkaktohet nga prania e sasisë së pigmentit mioglobinë që ndodhet në muskul. Megjithatë në varësi të llojit dhe moshës kafshës, e kuqja ndryshon. Kështu kafshët e reja kanë një mish me ngjyrë rozë në të kuqe në ndryshim nga kafshët e moshuara që kanë një mish me ngjyrë të kuqe të errët, kjo si rezultat i pranisë së pigmentit mioglobinë i cili ndodhet në sasi më të lartë tek këto të fundit.

Nëse vërehet një ndryshim i menjëhershëm i ngjyrës në sipërfaqe të mishit të freskët nga e kuqe e errët në ngjyrë të kuqe të ndritshme tregon se pigmenti mioglobin ka vepruar me oksigjenin e ajrit. Ndryshimet nga ngjyra e kuqe e errët në ngjyrë të kuqe më të hapur janë reaksione tipikë të mishit të freskët, sidomos për mishin jo të paketuar. Ndërsa prania e ngjyrës kafe tregon oksidimin e hekurit nga forma (Fe²⁺) në formën (Fe³⁺).                        

Nga ana tjetër përsa i takon dhjamit, ngjyra a tij duhet të jetë e bardhë dhe jo ngjyrë e hirtë dhe me njolla kafe. Ndryshimi i ngjyrës së dhjamit ndikon në cilësinë e mishit dhe është një tregues që duhet të merret në konsideratë.

Figura 1 Pamja e Mishit të freskët të viçit

Konsistenca në prekje

Konsistenca (butësia) e mishit varet nga lloji i kafshës nga i cili vjen mishi. Mishi i qengjit, derrit dhe pulës arrin butësinë e duhur menjëherë pas therjes së tyre, ndërsa mishi i viçit kërkon një periudhë të caktuar maturimi në mënyrë që të arrijë konsistencën e kërkuar. Testi i konsistencës (butësisë) bëhet duke e shtypur mishin lehtë me gishtërinj.

Nëse në momentin që e shtypim mishin ai ngjit nëpër gishta dhe nuk merr formën fillestare kur e lëshojmë tregon që mishi nuk është i freskët dhe mund të jetë i kontaminuar.

Aroma  

Freskia e mishit përgjithësisht përcaktohet nga aroma së bashku me aparencën dhe ngjyrën.  Aroma e mishit të freskët duhet të jetë lehtësisht acide si pasojë e pranisë të acidit laktik. Ndërkohë kur mishi kontaminohet nga bakteret patogjene ai merr një aromë të pakëndshme për shkak të formimit të substancave të ndryshme që vijë nga zbërthimi i proteinave të mishit, të tilla si komponime të squfurit, merkaptane etj.

Aroma e mishit të freskët mund të vlerësohet dhe duke marrë disa copa të vogla të cilat vendosen në ujë të nxehur paraprakisht në 80⁰C dhe të lihen për 5minuta. Aroma, kthjelltësia dhe shija e lëngut do të tregojnë nëse mishi është i freskët apo ka filluar të prishet

 Çfarë duhet të kihet parasysh kur blihet mish i paketuar

• Kontrolloni gjithmonë datën e skadencës për të evituar blerjen e produktit të skaduar
• Lexoni instruksionet e etiketës në lidhje me temperaturën e ruajtjes dhe të gatimit të produktit
• Sigurohuni që paketimi të jetë plotësisht i puthitur me produktin (mishin), të mos jetë i fryrë, të mos ketë rrjedhje dhe të mos jetë i grisur
• Zgjidh produkt i cili është i ftohtë kur preket
• Gjatë transportimit për në shtëpi, mbani produktin brenda makinës dhe jo në bagazh të saj. Nëse do t’ju duhet më shumë se 45minuta për të shkuar në shtëpi vendosni produktin në termostat ftohës.

Si mund ta mbajmë produktin e sigurt?

Mishi është një produkt i cili kontaminohet me lehtësi nga mikroorganizmat patogjenë nëse nuk respektohen disa kushte të cilat kanë të bëjnë me kushtet frigoriferike (ftohje-ngrirje), mënyrën e gatimit dhe higjienën. 

Ngrirja–Ftohja. Nëse mishi i blerë nuk konsumohet brenda 1-2 ditësh duhet të vendoset në ngrirje në temperaturën -17⁰C. Përpara se mishi të vendoset në ngrirje duhet që ai të ndahet në pjesë të vogla nëse është blerë si një pjesë e tërë (shpatull, kofshë etj.) dhe të vendoset në qese, në mënyrë që të mos e ngrijmë dhe shkrijmë shpeshherë të gjithë masën duke rrezikuar zhvillimin e mikroorganizmave. Nëse sasia e mishit është e vogël dhe do të konsumohet brenda 2 ditësh nuk është e nevojshme të vendoset në ngrirje por në pjesën e ftohjes në temperaturë 0-4⁰C. Gjithashtu duhet të kihet parasysh që mishi i pagatuar asnjëherë nuk duhet të vendoset në frigorifer në të njëjtën hapësirë me gatimet e tjera.

Gatimi- Mikroorganizmat zhvillohen në një zonë të gjerë temperaturash 5-63⁰C, zonë e cila njihet me termin zonë e rrezikshme. Gatimi i mishit duhet të bëhet në temperature mbi 75⁰C. Nëse mishi është i ngrirë ai paraprakisht duhet të shkrijë.  Shkrirja e mishit bëhet me disa mënyra:

1. Duke e vendosur mishin në pjesën ftohëse zakonisht vendoset 1 ditë para gatimit
2. Duke e vendosur qese mishi në një enë me ujë të ftohtë
3. Duke përdorur mikrovale

Mishi i gatuar duhet të mbahet i ngrohtë në temperatura mbi 60⁰C deri në momentin që do të shërbehet. Nëse nuk do të konsumohet

brenda 2 orësh vendoset në frigorifer.  

Higjiena- është një tjetër aspekt që duhet të merret në konsideratë

“Guidelines about meat and derivatives, from Farm to Fork” 

This guideline is meant to provide the consumer with information and advices about meat, from farm to fork. The type of meat or derivatives, storage and cooking conditions are some of the aspects correlated to its safety and quality.

Meat is a high source of proteins, fatty acids, minerals and vitamins, but on the other side, it is a perishable product, due to the fact that in specific conditions it creates a suitable environment for the growth of different pathogenic microorganisms.

Some of the pathogenic bacteria related to meat are: Salmonella spp., Staphylococcus aureus, Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Listeria monocytogenes, Clostridium perfringes, Pseudomonas spp., etc.

The choice of fresh meat is very important, because the possible bacterial contamination can pose a hazard for the consumer’s health, including poisoning.

In the below table (Table 1) we have presented the symptoms that appear after the consumption of contaminated food from pathogenic microorganisms and the preventative measures to be taken.

  Table 1. Pathogenic bacteria related to meat, symptoms and preventative measures

Factors that affect microbial contamination

Factors that affect microbial contamination are: a) bacterial flora of animals; b) physiologic conditions of the animal before slaughter; c) slaughter method and blood disposal; d) cuts/damages that can be done to the carcass during ripping; e) carcass chilling; f) increase of meat surface (chop/mince); g) chemical properties of the meat; h) the presence of oxygen; i) temperature; j) contamination, including the hygiene of the slaughterhouse, work procedure and the cleanliness of the knives; k) storage and transportation conditions, in the slaughterhouse, markets, or butcher up to the final consumer.

Types of contamination

The main contamination of meat from microorganisms happens after opening the animal’s carcass. The bacteria can be contaminated from the intestinal trachea (inside part), lymphatic nodes, skin, excrement materials, cutting blades, etc.

Storing meat for a long time in refrigerating temperatures (cold), can lead to the growth of psychrotrophic bacteria.

The contamination that happens during cutting operations and services, comes from the hands, meat cutting machinery and other equipment.

At the butcher or in supermarkets, the blades, work gloves, cutting machines etc. can increase the number of microorganisms. At home, the refrigerator container that are used to store the meat, can serve as a contamination source for psychrotrophic microorganisms.

Techniques to determine the quality and freshness of meat

There are various methods used to determine the quality of meat, starting from the easiest ones, until the more sophisticated ones.

• Organoleptic evaluation
• Physical testing methods
• Chemical analysis
• Microbial examinations

The sensorial determination of the meat quality (freshness), is done through the following:

• Visual
• Color
• Consistency
• Flavor and aroma

Since they require very little experience, the organoleptic methods can be used even from consumers when buying meat at the butchers and/or markets, but even at home after the meat has been stored for some time, in order to judge if the meat is fresh, suspicious or spoiled.

Assessing the freshness of meat through appearance and color

The visual assessment of meat, is usually subjective. The difference is made from the marbling content and the bone meat quantity ratio. You should not buy meat that has blood, other juices and/ or marbling.

Color

The natural color of meat, besides poultry, is red like violet. This change of hue is caused by the presence of myoglobin in the muscle. Depending on the type and age of the animal, the red hue changes. A new animal meat is cherry red, but an older animal meat is dark red, due to the high presence of myoglobin in the later.

If a sudden change of color (dark red to bright red) at the surface is noticed, it tells that the myoglobin pigment has reacted with the oxygen on air. The variation from dark to bright red are typical in fresh meat, especially if the meat is unpacked. Whereas the brown color is a sign of the iron oxidation from (Fe²⁺) to (Fe³⁺).      

On the other hand, regarding marbling, it’s color should be white and not gray or brown. The change of color in the marbling is an indicator of meat freshness that needs to be taken into consideration.                  

 Figure 1 Fresh beef meat.

Touch consistency

The consistency (tenderness) of the meat depends on the animal. Lamb, pork and chicken meat get tender immediately after slaughtering, whereas beef requires a maturation period in order to reach the required consistency. The consistency test (tenderness) is done by pressing the meat slowly with the fingers.

If at the moment we press the meat it sticks in the fingers and does not return to it’s original state after unpressing, it shows that the meat is not fresh and it may be contaminated.

Aroma  

The freshness of meat is assessed by considering all aspects (aroma, appearance, color). The aroma of fresh meat is lightly acid as a consequence of the presence of lactic acid. When the meat is contaminated by pathogenic bacteria, it has an unpleasant aroma because of the formation of different substances as a result of the protein decomposition, into compounds like sulphure, mercaptane, etc.

The aroma of fresh meat can be assessed by putting small pieces into pre boiled water at 80°C and leaving them there for about 5 minutes. The aroma and the taste of the juice will tell if the meat is fresh or if it has started to spoil.

What to keep in consideration when buying packed meat:

• Always check the expiration date, in order to avoid buying an expired product.
• Read the instructions in the label, regarding storage conditions and recommendations.
• Make sure that the package is air tight, with no drippings and not torn
• Choose a product that is cold when touched.
• During transportation, keep the product inside the car and not in the trunk. If you need more than 45 minutes to get home, keep the product in a cooling thermostat.

 How to keep the product safe?

Meat is easily contaminated by pathogenic microorganisms, if certain conditions regarding storage (cooling-freezing), cooking and hygiene are not meat. 

Freezing-cooling. If the bought meat is not consumed within 1-2 days, it should be stored in freezing temperatures below -17°C. Before freezing the meat, it should be divided into pieces (if bought in a large quantity) and put in little bags, so we don’t freeze and unfreeze the whole quantity every time we need to cook a little meat, resulting in the growth of microorganisms. If it is a small quantity of meat to be consumed within two days, it is not necessary to store it in freezing temperature, but instead it should be kept at the lower part of the fridge in temperatures 0-4°C.  You should also keep in mind that uncooked meat should not be stored in the same part of the refrigerator as other food products.

 Cooking. Microorganisms are grown in a wide spectrum of temperatures 5-36°C, which is otherwise known as a hot spot. Meat should be cooked in temperatures over 75°C. If the meat is frozen, first it should be unfrozen. The defrosting of meat is done in several manners:

1. By placing the meat in the cooling part of the fridge, usually 1 day before cooking
2. By placing the meat bag in a vessel of cold water.
3. By using the microwave.

 The cooked meat should be kept hot in temperatures over 60°C until the moment it is served. If it is not to be consumed soon, within 2 hours it should be put in the fridge.

Hygiene. Is another important factor to be taken into consideration.

Vaji i palmës përmban shumë acide yndyrore tё ngopura (44% yndyrna tё ngopura dhe 56% yndyrna tё pangopura); pёrmban nё sasi tё lartё acidin palmitik (44%) me pas acidin oleik (36%), etj; nuk pёrmban yndyrna trans; pёrmban antioksidant natyral, vitaminёn E (tokoferol dhe tokotrienole); si dhe alfa e beta karotene. Gjatё proceseve tё pёrpunimit, nё temperatura tё larta ndodh formimi glicidil estereve tё acideve yndyrore (3-MCPD dhe 2-MCPD), tё tretshme nё yndyrna e qё konsiderohen substanca kancerogjene pёr organizmin e njeriut.

Nё teknologjinё ushqimore vaji i palmёs ёshtё shumё i rёndёsishёm sepse bёn tё mundur disa ndёrveprime nё ushqime tё cilat do tё ishin tё pamundura nё mungesё tё tij. Vaji i palmёs, nё temperaturё ambienti ёshtё gjysmë i ngurtё dhe ndihmon nё parandalimin agregimit tё lёndёve ushqyese; ёshtё rezistent ndaj oksidimit dhe nё kёtё mёnyrё rrit kohёzgjatjen e ruajtjes sё ushqimeve; ёshtё i qёndrueshёm nё temperatura tё larta dhe bёn tё mundur njё teksturё krokante tё ushqimeve; gjithashtu vaji i palmёs ёshtё pa ngjyrё dhe aromё dhe nuk modifikon cilёsitё organo-shqisore tё ushqimeve. Nё vetvete vaji i palmёs nuk ёshtё me rrezik shёndetёsor tё lartё por, duke qenё se përdoret nё njё gamё shumё tё gjerё produktesh ushqimore, sasia totale e konsumuar nga njeriu mund tё jetё e lartё. Pёr shkak se pёrmban acide yndyrore tё ngopura, vaji i palmёs mund kontribuoje nё rritjen e sasisё sё kolesterolit nё organizёm [1]. Sasia e lejuar e pёrdorimit tё vajit tё palmёs nё ushqime ndryshon nё varёsi tё produktit.

1. Sun Y, Neelakantan N, Wu Y, Lote-Oke R, Pan A, van Dam RM. Palm oil consumption increases low-density lipoprotein cholesterol compared with vegetable oils low in saturated fat in a meta-analysis of clinical trials. J Nutr. 2015. July;145(7):1549–58. 10.3945/jn.115.210575 [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar] [Ref list]

Palm oil is mostly made of saturated fatty acids (44% saturated fats and 56% unsaturated fats); it contains high quantities of palmitic acid (44%), oleic acid (36%), etc. It does not contain trans-fats. It contains natural antioxidants, Vit. E (tocopherols and tocotrienols); as well as alpha and beta carotenes. During processing in high temperatures, lipid soluble glycidyl esters of fatty acids (3-MCPD and 2-MCPD) are formed. These substances are considered carcinogenic for humans.

In food technology, palm oil is very important because it aids reactions that would be otherwise impossible. In environmental temperature, palm oil is in solid state, which helps to prevent the aggregation of nutrients; is resistant towards oxidation, so it helps increase the food storage period; it is very stable in high temperatures and so it gives food products a crunchy texture; also, palm oil has no color or aroma, so it does not alternate the organoleptic qualities of the food product. Palm oil does not pose a hazard for the human health in itself, but since it is used in a wide variety of food products, the overall quantity consumed can be very high. Because it contains saturated fatty acids, palm oil can contribute to increasing cholesterol in the organism [1]. The allowed amount of palm oil used, varies depending on the product.

1. Sun Y, Neelakantan N, Wu Y, Lote-Oke R, Pan A, van Dam RM. Palm oil consumption increases low-density lipoprotein cholesterol compared with vegetable oils low in saturated fat in a meta-analysis of clinical trials. J Nutr. 2015. July;145(7):1549–58. 10.3945/jn.115.210575 [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar] [Ref list]

Acidi humik dhe ai fulvik janё komponime organike tё pasura nё grupe karboksilike, hidroksile, karbonilike, kuinone, semikuinone, fenolike me aftёsi tё lidhin jonet metal te kёto grupe funksionore. Kёta pёrbёrёs gjejnё njё pёrdorim tё gjerё nё bujqёsi sepse janё nё gjendje tё lidhin lёndёt ushqyese (kryesisht lёndёt minerale) dhe ti çlirojnë ato nё mёnyrё konstante dhe tё ngadaltё. Për shkak të karakterit amfilik, acidi humik formon struktura micelore në mjedise acide në neutral, karakteristika këto shumë të dobishme në trajtimet agronomike dhe në trajtimet ndaj ndotjes mjedisore. Përsa i përket efekteve të acidit humik në shendetin e njeriut, literatura e disponueshme ka diskutime të ndryshme dhe kontradiktore. Studimet tregojnë se ka perspektivë që mund të çojnë në zhvillime të reja teknologjike të përdorimit të acidit humik ne te ardhmen por deri me sot të dhënat jane te pamjaftueshme pёr tё garantuar pёrdorimin e sigurt tё produktit [1].

Pёrsa i takon pёrdorimit tё acidit humik si suplement ushqimor, literatura mbёshtetёse ёshtё minimale dhe e pamjaftueshme pёr tё garantuar pёrdorimin e sigurt tё produktit [2], dhe nё disa raste tё dhёnat janё kontradiktore [3]. Si përfundim, mendojmё se nuk mund tё deklarohen efekte shёndetёsore pozitive mbi njeriun nё rastet kur nuk janё tё shoqeruara me literaturё shkencore te konfirmuar.

1. Humic acids: Structural properties and multiple functionalities for novel technological developments,

Bruna Alice Gomes de Melo, Fernanda Lopes Motta, Maria Helena Andrade Santana,

Materials Science and Engineering: C, Volume 62, 2016, Pages 967-974, ISSN 0928-4931,

https://doi.org/10.1016/j.msec.2015.12.001. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0928493115306123)

2. Chromium (III)-, iron (II)- and selenium-humic acid/fulvic acid chelate and supplemented humifulvate added for nutritional purposes to food supplements. Scientific Opinion of the Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (Questions No EFSA-Q-2006-191, EFSA-Q-2006-192, EFSA-Q-2006-193, EFSA-Q-2006-194). Adopted on 5 June 2009
3. John Winkler and Sanjoy Ghosh “Therapeutic Potential of Fulvic Acid in Chronic Inflammatory Diseases and Diabetes” J Diabetes Res. 2018; 2018: 5391014. Published online 2018 Sep 10. doi: 10.1155/2018/5391014

Humic acid and fulvic acid are organic compounds rich in carboxylic group, hydroxyl group, carbonyl group, quinones, semiquinones, phenolic groups able to bond with ionic metals available in this functional groups. These compounds are widely used in agronomy, because they are able to absorb nutrients (especially minerals) and then slowly and constantly emit them. Due to its amphiphilic character, humic acid is able to form micellar structures in neutral and acidic environments. These characteristics are very useful in environmental treatments and in treatments against environmental pollution. Regarding the effects of humic acid in human health, the available literature provides different and also contradictory opinions. The studies show the perspective that humic acid can bring new technological developments in the future, but until now they are insufficient for the safe usage of the product [1].

Regarding the usage of humic acid as a food supplement, there is minimal literature and also insufficient to guarantee the safe usage of the product [2] and in some cases, the data is very contradictory [3]. As a result, we believe that positive human health benefits are not to be declared until provided with a confirmed scientific literature.

1. Humic acids: Structural properties and multiple functionalities for novel technological developments,

· Bruna Alice Gomes de Melo, Fernanda Lopes Motta, Maria Helena Andrade Santana,

· Materials Science and Engineering: C, Volume 62, 2016, Pages 967-974, ISSN 0928-4931, · https://doi.org/10.1016/j.msec.2015.12.001. · https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0928493115306123

2. Chromium (III)-, iron (II)- and selenium-humic acid/fulvic acid chelate and supplemented humifulvate added for nutritional purposes to food supplements. Scientific Opinion of the Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food (Questions No EFSA-Q-2006-191, EFSA-Q-2006-192, EFSA-Q-2006-193, EFSA-Q-2006-194). Adopted on 5 June 2009

3. John Winkler and Sanjoy Ghosh “Therapeutic Potential of Fulvic Acid in Chronic Inflammatory Diseases and Diabetes” J Diabetes Res. 2018; 2018: 5391014. Published online 2018 Sep 10. doi: 10.1155/2018/5391014

Duke u bazuar tek dokumenti i dërguar, mendojmë që më i përshtatshmi për vendin tonë është modeli Grek, veçanërisht duke parë që një pjesë e importuesve i sjellin ato nga vende si Kina dhe India, të paktën deri para dy vitesh në dijeninë tonë. Implementimi i ligjit Grek ia lehtëson punën importuesve, sepse ato vazhdojnë dhe mbajnë atë punë që tashmë kanë krijuar me kompanitë prodhuese, por sipas këtij ligji duhet bërë ose pajisja e këtyre importuesve me certifikatë BEGMP nëse nuk e kanë, ose këto kompani të jenë inspektuar ose audituar nga një mbartës i autorizimit të prodhimit në BE, gjë që jep sigurinë dha standardizim të tregut me produktet që shiten kudo në BE.

Por ne jemi të mendimit që tregu duhet të uniformizohet dhe po të shohim ligjin francez është shumë i mirë, sepse hap rrugë edhe për kompanitë dhe farmaceutikën humane dhe tregtimi i produkteve mjekësore veterinare kryhet në farmacitë humane. Kjo gjë për mendimin tonë bën që ne të flasim për “one health” edhe “one wealfere”, sepse ne praktikisht arrijmë të kontrollojmë tregtinë e produkteve veterinare dhe atyre humane në të njëjtën mënyrë dhe kohë dhe si pasojë do kemi një përmirësim ose një mbajtje konstante edhe të antibiotiko-rezistencës. Ky ligj, francezi,  gjithashtu rrit edhe konkurrencën e shëndetshme midis kompanive të mëdha prodhuese të PMV-ve, të cilët prodhojnë njëkohësisht si produkte humane ashtu edhe ato veterinare. Pra, këto lloj kompanish bëhen më të pranishme në tregun tonë. Kjo përqasje mund të kërkojë edhe unifikimin e farmacive veterinare me ato humane, ku farmacitë veterinare mund të kalojnë bashkëngjitur me ato humane, si një hapësirë më vete, por pjesë e farmacisë humane dhe ndërkohë farmacitë humane ekzistuese të pajisen edhe me certifikatë të një kualifikimi për barnat veterinare. 

Gjithashtu mendojmë që çdo PMV që prodhohet nga këto lëndë të para, pavarësisht certifikimit që ato kanë, duhet di nënshtrohen analizave, për periudhën e mbetjeve dhe efikasitetin e tyre, në një kompleks didaktik eksperimental me kafshë, me një potencial kontrolli laboratorik për antibiotiko-rezistencën. 

Në mbyllje, nëse duam ti biem shkurt, ligji Grek duket më i përshtatshmi për kushtet tona. Por, nëse duam ti përmirësojmë gjerat që për hir të së vërtetës nuk janë aq mire, mendojmë se duhet të bëjmë një miksim të të dy ligjeve, Francës dhe Greqisë që e kemi fqinj.

Having in consideration the sent document, we think that the most appropriate model is the Greek one, especially since according to our information these products are mostly imported from China and India. Implementing the Greek law, will ease the job of the importers, since they continue working as usual. According to this law, the importers need to be equipped with a BEGMP certificate. If they do not have this certificate, they need to be inspected or audited by a producer carrying an EU authorization. This will give the security that this product complies with the marketing standards of being distributed in the EU.

We think that the market should be harmonized and the French law is very good in this aspect, since it gives way even to human pharmaceutical companies, since they do also sell veterinary medicinal products (VMP). This also gives the possibility to talk about “One Health” and “One Welfare”, since at the same time and place we can manage to control the distribution of veterinary and human products. At the same time, we will have an improvement of resistant antibiotics. The French law also helps the healthy competition between big corporates that produce Veterinary Medicinal Products, which in the meanwhile produce even human products. So, these companies will become more present in our markets. This approach, may require the unification of veterinary pharmacies with human ones. In this regard, the veterinary pharmacies may be a part of the human pharmacies in one single space and at the same time, human pharmacies can be equipped with a certificate of qualification for veterinary medicaments.

We also think that each VPM produced from these starting materials, regardless of certification, need to be analyzed bout the antibiotic resistance in a laboratory facility, for the residual period and efficiency, in a complex didactic experiment with animals.

As a conclusion, we would like to state that we think that in this regard, there is the need of combining the French Law with the Greek Law.

Veza është një ushqim i përbërë nga lëvozhga e bardha dhe e verdha. Të trija këto pjesë përbërëse të vezës duhet të jenë në kushte optimale në mënyrë që produkti të jetë sa më i sigurtë për konsumatorin. Veza është një produkt me origjinë shtazore dhe si i tillë është me ndjeshmëri të lartë ndaj kontaminimit nga mikroorganizmat patogjenë. Përmbajtja e lartë në proteina e bën vezën një ushqim që prishet shpejt. Përbërja specifike e lëvozhgës (një pjesë e jashtme e fortë dhe një e brendshme e butë) bën që veza, nëse është e padëmtuar, të mund të ruhet për një kohë relativisht të gjatë [1]. Në bazë të kohëzgjatjes që ka kaluar nga prodhimi, vezët ndahen në tre kategori. Vezë të tipit A, të cilat nuk janë prodhuar më shumë se 7 ditë para konsumit. Vezë të tipit B, të cilat nuk janë prodhuar më shumë se 21 ditë para konsumit. Vezë të tipit C, të cilat nuk mund të konsumohen nga njeriu sepse janë prodhuar para më shumë se 21 ditëve. Bashkimi Evropian përcakton një datë konsumi të vezëve të tipit C në 28 ditë.

Vezët e tipit C kanë destinacione të ndryshme. Mund të përdoren si ushqim për kafshët ose mund të asgjësohen, në vartësi të legjislacionit përkatës, kohës që ka kaluar nga prodhimi dhe kushteve të ruajtjes. Përpara se veza të dërgohet për ripërpunim duhet që të certifikohet ruajtja në kushte optimale dhe gjithashtu të vlerësohet nga ana e sigurisë ushqimore nëpërmjet analizave laboratorike.

Megjithëse veza është një produkt delikat, kalimi i afatit të përcaktuar nga ligji për konsum nuk nënkupton që produkti është jo i sigurtë. Afati i përdorimit informon konsumatorin që pas këtij afati veza nuk ka më të njëjtat vlera ushqyese dhe sa më shumë kohë kalon aq më shumë rritet rreziku i një intoksikimi ushqimor. I takon specialistëve të institucioneve përkatëse të përcaktojnë destinacionin e vezëve pas kalimit të afatit 21 ditor në bazë të dokumentacionit certifikues të ruajtjes dhe sigurisë së vezës.

1. Eggs and egg products Michele Suman*, Daniele Cavanna, Michele Zerbini, Diego Ricchetti, Damiano Sanfelici, Elisa Cavandoli, Leonardo Mirone Barilla G.R. F.lli SpA, Parma, Italy *E-mail corresponding author: michele.suman@barilla.com

An egg is a food product made of the shell, albumen (white) and yolk (yellow). In order for the product to be safe for consumption, all three of these constituents must be in optimal conditions. Eggs are products of animal origin and as such, they are prone to pathogenic contamination. Their high content of proteins, makes eggs easy to perish. The specific composition of the shell (hard outer covering and a softer coat), unless damaged, means that the egg can be stored for a long time [1]. Depending on their laid period, eggs are divided in three categories. Type A eggs, which have been laid less than 7 days prior to consumption. Type B eggs, which have been laid less than 21 days prior to consumption. Type C eggs which are not meant for human consumption, because they have been laid more than 21 days ago. The EU specifies the period of egg consumption no more than 28 days after being laid.

Type C eggs have different destinations. They can be used as animal feed or be destructed, according to the legal requisites, laid period and storage conditions. Before sending them for further processing, the eggs safety must be evaluated and certified, through laboratory analysis.

Even though eggs are a delicate product, their expiration does not make them unsafe. The best before date is used to inform the consumer that this product does not have the same nutritional values and that with the further passing of time, there is an increase of the risk of food intoxication. After the 21 days period has expired, it is up to the competent authorities to evaluate the certification and safety of the eggs and their destination, be it further processing or destruction.

1. Eggs and egg products Michele Suman*, Daniele Cavanna, Michele Zerbini, Diego Ricchetti, Damiano Sanfelici, Elisa Cavandoli, Leonardo Mirone Barilla G.R. F.lli SpA, Parma, Italy *E-mail corresponding author: michele.suman@barilla.com